Voor ‘spek een bonen’ meedoen, dat kent iedereen. Maar waar komt dit gezegde nou eigenlijk vandaan? We gaan terug naar het jaar 1865. Voor het eerst in de geschiedenis werden er schaatswedstrijden voor ’spek en bonen’ gereden. Speciaal voor de arme gezinnen werden er ‘spekrijderijen’ georganiseerd waarbij men spek en bonen mee naar huis kreeg als het aan de start verscheen.
Volksvermaak
Steeds vaker kwamen er duizenden mensen af op de spekrijderijen om toe te zien hoe de vaak onbekwame schaatsers het ijs betraden. De hardrijderijen voor armen werden gezien als volksvermaak voor de elite. Kreupelen, halve blinden en zelfs lammen verschenen aan de start, met of zonder krukken. Als er iemand ten val kwam, dan zorgde het ‘koor der schutterij’ voor een speciale muzikale ondersteuning.
Kritiek
Maar mate de jaren vorderden werd de kritiek op dit volksvermaak steeds heftiger. Hoewel deze protesten steeds sterker werden, hebben de spekrijderijen tot in de jaren dertig stand gehouden. De baan achter de prinsentuin in het centrum van Leeuwarden bleef daarbij een geliefde locatie.
Toch waren er al een aantal IJsclubs die veel eerder voor een acceptabelere variant kozen. Zij lieten zogenaamde ‘remplaçanten’ aan de wedstrijd meedoen. Goede rijders schaatsten dan uit naam van zo’n arme of hulpbehoeftige, waardoor de armen niet vergeten werden en het publiek een echte wedstrijd voorgeschoteld kreeg.
Na de oorlog is het fenomeen definitief verdwenen en is alleen de uitdrukking ‘voor spek en bonen meedoen’ als een van de vele gezegdes afkomstig uit de schaatssport bewaard gebleven.
Meer weten?
De hypermoderne schaatsshow De Zilveren Bal gaat terug naar het verleden met de theatervoorstelling: “Kortebaanschaatsen: van vroeger naar nu”. Speciaal in het kader van Leeuwarden als Culturele Hoofdstad van Europa neemt ’s werelds snelste schaatsshow je op woensdagavond 21 maart 2018 mee in een tijdreis door de historie van het kortebaanschaatsen.
De prachtige geschiedenis van het sprinten in een theatraal jasje. Voor even terug naar een eeuwenoude Friese traditie. Wil je hierbij zijn? Koop dan hier je tickets.
